Dostlarımız, hayatlarını tehlikeye sokacak durumlarla karşılaştıklarında (travmaya bağlı yaralanmalar, zehirlenmeler, ısı çarpması, elektrik çarpması, donma, yabancı cisim batmaları, ısırılma sonucu yaralanmalar, …) sakin, soğukkanlı durmanız ve ilk yardım konusunda bilgi donanımına sahip olmanız, onlara yaşamla ölüm arasındaki o kısa sürede çok büyük avantajlar sağlayacaktır.

İlk Yardım Nedir?

Elimizdeki mevcut malzeme ve bilgiyle bilinçli ve prosedürlere uygun olarak vakit kaybetmeden olay yerinde yapılan müdahalelere ilk yardım denir.

İlk yardımın öncelikli amaçları:

• Yapılan bilinçli uygulamalarla hayati tehlikeyi azaltmak veya ortadan kaldırmak
• Yaşamsal fonksiyonların kontrolü ve devamlılığının sağlanması
• Müdahale ve nakil sırasında hasta veya yaralının zarar görmesini engellemek
• Acil tedavi ünitesindeki uygulamalar için zaman açısından avantaj sağlamak
• Zararın azaltılarak iyileşme sürecini kısaltmak

Bulundurmanız Gereken İlk Yardım Malzemeleri Nelerdir?

Her ihtimali düşünerek evde veya yolculuk sırasında yanınızda bulundurmanız gereken ilk yardım malzemeleri:

• Steril Gazlı Bez
• Sargı Bezi
• Elastik Bandaj
• Flaster (5*10 cm ve 10*10 cm)
• Non Steril Eldiven
• Pamuk
• Makas
• Cımbız
• Turnike
• Enjektör (2, 5, 10, 20 ve 60 ml plastik steril)
• Termometre
• Battaniye
• Havlu
• Termofor
• Buz Torbası veya Buz Kalıbı
• Amerikan Bezi (2-3 metre)
• Çengelli İğne (10 adet)
• Antiseptik solüsyon (Tentürdiyot veya Batticon)
• Alkol
• Oksijenli su
• Antihistaminik ilaçlar
• Hemostatik (kanama durdurucu) ilaçlar
• Gaz Emici İlaçlar (Tıbbi kömür veya likid)
• Ağrı Kesici İlaçlar
• Kağıt ve Kalem
• Veteriner Hekiminizin Telefon Numarası

Tatil bölgesindeyseniz bulunduğunuz bölgedeki en yakın hastane veya kliniğin adres ve telefonunu daha önceden mutlaka edinmelisiniz.

İlk Yardımda İlk Neler Yapılmalı?

Ciddi kazalar ve yaralanmalar sonrasındaki ilk dakikalarda yapılacak ilk yardım uygulamaları hayati öneme sahiptir. Altın dakikalar olarak bilinen bu süre içinde yapılan ilk yardım uygulamaları amaca yönelik belli prosedürler dahilinde olmalıdır.

Öncelikle olay yerinin güvenliği alınmalı ve kargaşa önlenmelidir. İlk yardımı yapacak kişinin ve çevresinde yardımcı olacak kişilerin panik yapmaması ve mümkün olduğunca sakin ve soğukkanlı olması, durumun kontrolü için son derece önemlidir. Bilgili ve olaylara hakim olmanız çok sesliliği ve bilinçsiz uygulama yapacak insanları engeller.

İlk Yardım Adımları Nelerdir?

1. Yaralı dostumuzun güvenliğini sağlarken ağrı ve olayın şokundan dolayı sizleri istemeden yaralayabileceğini unutmayın. Burun bölgesinde soluk alıp vermesine engel olacak bir yaralanma yoksa ağzını uygun şekilde bağlayıp güvenli düz bir yere yatırın. Kedilerde ve kısa burunlu köpeklerde ağız bağlama imkanı olmadığı için eldiven veya örtü kullanmak avantajlı olacaktır.

2. Otorite ve güvenlik sağlandıkdan sonra zaman kaybetmeden hasta veya yaralının durumunun tesbiti
yapılmalıdır. Bu sırada veteriner hekiminizle bağlantı kurup yaralının durumuyla ilgili tesbitlerinizi bildirmeniz ve direktifleri doğrultusunda hareket etmeniz ilk yardım sonrası acil tıbbi tedavi hazırlıkları açısından da çok önemlidir.

3. Durum tesbiti sırasında yapılacak muayene sırasıyla şu şekilde olmalıdır:

• Bilinç kontrolü
• Solunum yolunun ve solunumun kontrolü
• Sese ve hareketlere tepki verip vermediğinin kontrolü
• Ağrı belirtisi verip vermediğinin kontrolü
• Çevreye karşı ilgisinin kontrolü

Solunum Yollarının Açık Olup Olmadığının Kontrolü Nasıl Yapılır?

Üst solunum yolları tıkalı ise dil geriye kaçmış olabilir. Bu durumda ilk yardımı uygulayan kişi bir eliyle altçeneyi, diğer eliyle enseyi tutarak başı geriye doğru çekmeli ve solunum yoluna (farenks) kaçan dili kurtararak havayollarının rahatlamasını sağlamalıdır. Başın pozisyonu bu şekilde korunarak havayolları açık tutulmalıdır.

Solunum yollarının açık olduğundan emin olduktan sonra Bak-Dinle-Hisset yöntemiyle dostumuzun
soluk alıp almadığının tesbiti hızlı bir şekilde yapılmalıdır. Göğüs duvarının hareketleri, solunum sırasında çıkan hafif veya hırıltılı sesler solunum hakkında bize bilgi verecektir. Hissedilmeyecek kadar az belirti varsa ince bir pamuğu burun deliklerine tutarak nefes alıp almadığını anlayabilirsiniz.

Solunum Var, Peki Solunum Durumunu Nasıl Tespit Ederiz?

Solunum varsa solunumun rahat ve yeterli olup olmadığı, yüzeysel mi yoksa derin mi olduğu, solunum sayısı kontrol edilmelidir.

Kedi & Köpek > 10-20 solunum/dakika

Solunumun yeterli olup olmadığı mukozaların (göz konjuktivası, diş eti, …) rengine bakılarak
anlaşılabilir. Normal bir oksijenlenmede gül pembesi renginde olan mukozal membranlar, solunum ve
dolaşım yetersizliklerinde mavi renge, ileri safhalarda (dispnea) mor renge dönüşür.

Herhangi bir sebeble solunumun durduğu (Respiratuar Arest) veya olmadığı tesbit edildiğinde zaman
kaybetmeden kalp ve dolaşım sisteminin kontrolu yapılır. Kalp atışları ve nabız hala hissedilebiliyorsa
sadece suni teneffüs yapılmalıdır. Kalp çalışırken kalp masajı yapmak sakıncalıdır.

Suni Teneffüs Nasıl Yapılır?

Suni teneffüs solunumun tekrar başlatılması amacıyla yapılır. Suni teneffüs başlatılmadan önce uygulayacak kişi bir eliyle alt çeneyi, diğer eliyle enseyi tutarak başı geriye doğru çekmeli ve solunum yoluna açık tutmalıdır. Uygun pozisyon verildikten sonra çeneyi kavrayacak şekilde ağzını kapatın. Burundan dakikada 10-20 defa hava verin ve göğüsün hareketlerini takip edin. Kendiliğinde solunum başlayana kadar devam edin ve nabzı sürekli takip edin.

Kalp ve Dolaşımın Kontrolü Nasıl Yapılır?

Kalp atımı olup olmadığı ve ritminin kontrolü: Kalp atımı en iyi şekilde, sol göğüs kafesinin dirseğe yakın kısmına el koyularak hissedilebilir.

Nabzın olup olmadığının, sayısının ve kalitesinin kontrolü: Nabız en iyi şekilde arka bacakların iç kısmındaki femoral arterden hissedilebilir. Nabzın gücü ve sayısı dolaşım için önemli bir bulgudur. 15 saniye içinde alınan nabız 4 ile çarpılarak ortalama nabız sayısına ulaşılır.

Kedi > 110-130 /dk
Köpek > 90-110 /dk

Kapillar dolum zamanının kontrolü: Diş etine başparmakla baskı uygulayıp kaldırdıktan sonra mukozalardaki kılcal damarların tekrar kanla dolma zamanına bakılır. Baskı uygulanıp kaldırıldıktan sonra beyazdan tekrar pembe renge geçiş süresi 2 saniyeden daha az olmalıdır.

Kanama olup olmadığının kontrolü: Vücudun dış yüzeyinde yaralanmaya bağlı kanama olup olmadığı ve varsa kanamanın şiddeti belirlenir. Kan kaybını önlemek için tampon ve turnike uygulamaları zaman kaybedilmeden ve kan basıncı düşmeden yapılmalıdır. Turnike uygulamaları 1 saatten daha uzun süreli olmamalıdır.

İç kanama olup olmadığının tesbiti ilk yardımı yapacak kişi için oldukça zordur. Solunumun hızlanması, nabzın zayıflaması, vücud ısısının hızlı düşmesi, mukozaların pembe renginin beyaza doğru açılması ve ardından gelen şok durumu iç kanamanın şiddetini gösterir. Bu durum profesyonel acil müdahale gerektirir ve iç kanaması olan vaka en kısa sürede acil müdahale ünitesine götürülmelidir.

Vücut ısısının kontrolü: İlk yardım setinizdeki termometreyle vücut ısısı belli periyodlarla kontrol edilmelidir.

Kedi & Köpek > 38 – 39 C

Kalp Masajı Nasıl Yapılır?

Solunum durmasından birkaç dakika sonra kalp durması (Kardiak Arrest) belirlenirse, suni teneffüs kalp
masajıyla desteklenmelidir. Solunumun durmasından sonra kalbin durması ve nabzın alınamaması durumunda dolaşımı devam ettirmek ve kalbi tekrar çalıştırmak amacıyla uygulanır.

Hastayı sert bir zeminde yan yatırdıktan sonra kalp üzerine önce sol elinizi ve üzerine sağ elinizi koyup
ritmik olarak bölgeye basınç uygulanır. Suni teneffüsle birlikte uygulanıyorsa 15 saniye kalp masajı-10
saniye suni teneffüs uygulanmalıdır.

Yeterli miktarda kan pompalanmışsa dokuların oksijenlenmesi artacağından mukoza renginde değişme
olacaktır. Kalp tekrar çalıştığında nabız da hissedilecektir. Uygulama aralarında Solunum-Kalp-Nabız
kontrolleri yapılmalı sonuç alındığında uygulama sonlandırılmalıdır.

5-10 dakikalık uygulamaya rağmen solunum kendiliğinden devam etmiyor ve kalp atmıyorsa daha fazla
uygulamaya gerek yoktur. Kalp masajı ve suni teneffüsün eğitim alındıktan sonra uygulanması daha doğru olacaktır.

Birden Fazla Sayıda Yaralı Varsa Ne Yapılmalıdır?

Birden fazla sayıda hasta veya yaralının olduğu ender durumlarda, yaralıların durumlarının tesbitinden sonra ciddiyet sırasına göre sınıflandırılması ve ilk yardım önceliklerinin belirlenmesi gerekir. Olay yerinde önceliklerin belirlenmesi (triaj) oldukça zordur, bilgi ve tecrübe gerektirir. Önceliklerin belirlenmesi için aşağıdaki triaj sınıflandırması yapılır:

Hafif Yaralı: Hayati öneme sahip olmayan yüzeysel yaralanmalar.

Ağır Yaralı: Hayati öneme sahip ciddi yaralanmalar. Fakat anında müdahale gerektirmeyen durumlar.
Solunum ve dolaşım sistemi gibi hayati sistemlerin zorlanmadığı, bilincin yerinde olduğu, sürekli
kanamanın olmadığı yaralanmalar.

Kritik Yaralı: Hayati öneme sahip anında müdahale gerektiren durumlar. Solunum ve dolaşım sistemlerini etkileyen durumlar. Ağır kanama, şok durumu, havayolları tıkanması, ağır göğüs yaralanmaları.

Umutsuz Yaralı: Olay bölgesinde ilk yardım müdahalesinin yetersiz olacağı, olay yerinden nakledilmeyi kaldıramayacak yaralılar. Bu durumlarda olay yerinde acil profesyonel tıbbi müdahale ve yaşam desteği gereklidir.

Triaj sınıflandırması yapılan yaralılardan kritik olanların ilk yardım müdahaleleri zaman kaybedilmeden yapılmalıdır. Yaşamsal fonksiyonların kontrolü ve devamlılığı sağlandıktan sonra mümkün olduğunca kısa sürede acil tedavi ünitesine nakledilmelidir. Ağır yaralıların genel durumları ve hayati fonksiyonları sürekli kontrol altında tutularak daha fazla zarar görmeyecek şekilde acil tedavi ünitesine taşınmalıdır. Yerinden kaldırılması sakıncalı veya umutsuz vakalar için veteriner hekimle birlikte yaşam destek ünitesinin ve profesyonel ekibin mümkün olduğunca kısa sürede olay mevkiine gelmesi gerekmektedir.

Hafif yaralılar durumunun tesbiti sonrası tıbbi müdahale için öncelik sırasını beklemeli veya tedavi ünitesine yönlendirilmeliler.

Nakil ve Taşıma Sırasında Uyulması Gereken Kurallar Nelerdir?

Hasta naklinde öncelik daha önceden haber verilmiş ve kısa sürede olay yerine ulaşacak olan profesyonel
hayvan sağlık ekibinin olmalıdır. Bu şekilde nakil çok daha sağlıklı olacaktır. Travma şekline göre doğru pozisyonda ve sabitlenerek taşınmasına dikkat edilmelidir. Yanlış pozisyonda taşımak veya taşıma sırasındaki ani pozisyon değişiklikleri sonucu yaralı dostumuz daha fazla zarar görebilir. Taşıma sırasında direktifleri bir kişinin vermesi koordinasyon açısından önemlidir. Bu sayede taşıma
sırasındaki ani hareketler önlenmiş olur. Taşıma süresince yaşamsal fonksiyonların kontrolu ve ilk yardım desteğinin devamlılığı sağlanmalıdır.

Dostumuz, ilk yardım prosedürleri sağlıklı bir şekilde uygulanıp en yakın acil tedavi ünitesine ulaştırıldığında gerekli donanıma sahip veteriner hekimler tarafından acil tıbbi tedavi başlatılır.